Tomasz Mann-"Doktor Faustus"
(wybrane fragmenty w wolnym przekładzie i układzie - RZ)
[Kim jest artysta] Chłodny stosunek, szybko nasycający się umysł, wyczucie banału, szybkie poddawanie się zmęczeniu, podatność na nudę i zadyszki - wszystko to jakby naumyślnie zostało wymyślone, aby rzucić wyzwanie talentowi.....Dzięki dążeniu do sztuki i parciu do przodu, poprzez to nieciekawe oblicze artysta chce się spełnić i "obiektywnie" wyrazić siebie. Artysta jest bratem zbrodniarza i szaleńca... My nie stwarzamy nic nowego – to dobre dla innych. My jesteśmy akuszerami jedynie, wyzwolicielami. My wysyłamy tylko do diabła bezwład i onieśmielenie, wstydliwość i wątpliwości. My podniecamy, my usuwamy za pomocą odrobiny ekscytującego przekrwienia całe zmęczenie wielkie i małe, zmęczenie prywatne i zmęczenie czasu. ..... Natchnienie, które przychodzi nagle i nie daje możliwości wyboru, poprawek czy ustępstw, które sprawia, że całego ciebie przenika nieziemski dreszcz a w oczach pojawiają się łzy szczęśliwości - to wszystko nie pochodzi od Boga lecz od Szatana - prawdziwego władcy entuzjazmu. ... Żadna granica wyraźna nie oddziela wewnętrznie tych dwóch stanów: depresji i egzaltacji, łączą je ścisłe ze sobą związki i że jeden z nich powstaje w drugim, jest w nim niejako już zawarty – jako że i na odwrót, okres twórczości i zdrowia, który się rozpoczął, bynajmniej nie był okresem spokoju, lecz na swój sposób był także okresem nawiedzenia, bolesnego podniecenia i przygnębienia... Co tu chorobą, co zdrowiem! Życie nigdy w życiu nie dawało sobie rady bez chorobliwości. Twórcza, obdarzająca genialnością, choroba, która w biegu pokonuje wszystkie przeszkody i galopem przeskakuje ze skały na skałę, jest w tysiąc razy milsza, niż zdrowie wlokące się krok za krokiem... Życie nieraz z radością chwytało za rzeczy skryte w chorobach i zagrożeniach śmierci,aby za ich pomocą wznieść się na wyżyny...Genialność jest głęboko przeniknięta chorobą, z której bierze się twórczość i siła życiowa. Czy w ogóle istnieje taka sfera człowieka, czysta i pełna dostojeństwa, która byłaby całkowicie odporna na działanie tajemnych sił, a co więcej - nie wymagająca kreatywnego kontaktu z nimi? .... [O muzyce] Muzyka, najbardziej uduchowiony rodzaj sztuki! A wynika to z tego, że forma i treść w niej tak głęboko się wzajemnie przenikają...Najmocniejsze uczuciowe wcielenie wyrażane jest w orkiestrowej muzyce instrumentalnej, która poprzez słuch budzi nasze uczucia, zlewając je w jednolity fenomen o upojenia zarówno dzwiękami jak i barwami oraz zadowolenia wewnętrznego. ..... w tej muzyce [kwartet na skrzypce op.132 Bethovena] są rzeczy, dla których nie znajdziesz określenia, używając choćby dowolnej kombinacji epitetów...Powiedzieć, że jest piękna to po prostu zwykła kapitulacja. Określenie "Allegro apassionato" pozostaje jako najlepsze. ..... [O miłości] Każdy czuły akt jest wyrazem tkliwości. Dając rozkosz, otrzymujesz ją również. Szczęście polega na uszczęśliwianiu drugiej osoby, okazywaniu jej swojej miłości.. Zachwyt i smutek, zachwyt i trwoga - czy to nie jest prawie definicja miłości? ..... [O wolności] Czym jest wolność? Jedynie to, co obojętne, jest całkowicie wolne, zaś to, co ma charakter, nie jest wolne nigdy, jest napiętnowane, zdeterminowane, związane. Są ludzie, którym nie przystoi mówić o wolności, rozumie i humanitaryźmie; z higiecznych powodów wypadałoby się im wstrzymać. .....