Elektrownia i Prypeć
Czarnobylska Elektrownia Jądrowa (ukr. Чорнобильська Атомна Електростанція, ЧАЕС / czyt. Czornobilska Atomna Eljektrostancja) im. W.I.Lenina położona jest na terenie Ukrainy, ok. 110 km na północ od Kijowa, w pobliżu ujścia rzeki Prypeć do Dniepru, tuż przy granicy z Białorusią. W momencie awarii, 26 kwietnia 1986 r., działały w niej cztery bloki energetyczne z reaktorami RBMK-1000 (Reaktor Bolszoj Moszcznosti Kanalnyj - Reaktor Kanałowy Wielkiej Mocy); każdy blok wyposażony był w dwa turbogeneratory o mocy po 500 MW każdy. Łączna moc elektrowni wynosiła więc 4000 MW, a w budowie były dwa kolejne bloki. Całkowita planowana moc miała wynosić 6000 MW, co czyniłoby czarnobylską elektrownię największą elektrownią jądrową na świecie.
Reaktory RBMK-1000 miały moc cieplną 3200 MW i elektryczną 1000 MW (w Ignalinie działały ich większe wersje - RBMK-1500; planowano również budowę istnych "potworów" - reaktorów RBMK-2000, RBMKP-2400, RBMK-3600 oraz RBMKP-4800, które w pojedynkę miałyby moc większą od niejednej elektrowni wyposażonej w kilka bloków). Były to lekkowodne, wrzące reaktory uranowo-grafitowe, a ich konstrukcje powstały na bazie wojskowych reaktorów, służących do produkcji plutonu. Ich zaletą była modułowa budowa, umożliwiająca wymianę paliwa bez zatrzymywania całego reaktora. Głównymi wadami były rozmiary, które sprawiały, że nie budowano nad nimi osłon bezpieczeństwa ze względu na ich koszty. Innymi wadami były cechy samego rdzenia: dodatnia reaktywność dla pary (szczególnie przy wysokim stopniu wypalenia paliwa i pracy z małą mocą), bardzo długi czas opuszczania prętów bezpieczeństwa i ich zła konstrukcja. Ponadto w przypadku odsłonięcia rdzenia grafit zastosowany jako moderator zapalał się w kontakcie z powietrzem. W powszechnie stosowanych na Zachodzie reaktorach wodnych moderatorem była niepalna woda, która w przypadku nadmiernego zwiększenia mocy wyparowywała, co powodowało spowolnienie reakcji (nazywa się to ujemną reaktywnością dla pary). Na Zachodzie reaktory typu RBMK nie zostałyby nigdy dopuszczone do eksploatacji w sektorze cywilnym. A w Związku Radzieckim uznano, że własne rozwiązania są jedynie słuszne i najlepsze, ponadto można było niejako „przy okazji” wytwarzać w elektrowniach pluton.
W roku 1977, 1978, 1981 i 1983 oddawano w Czarnobylu kolejne bloki do eksploatacji. W pobliżu elektrowni powstało miasto dla załogi - Prypeć - liczące w momencie awarii 55 tys. mieszkańców (inne źródła podają liczbę 49 tys.), a docelowo planowane na 80 tys. (po ukończeniu bloków V i VI). Jak na standardy Związku Radzieckiego Prypeć była miastem bardzo nowoczesnym, niemal luksusowym, z wszelkimi wygodami i świetnym zaopatrzeniem, niedostępnym nawet w Kijowie. Średnia wieku wynosiła zaledwie 26 lat. Miasto zaczęto budować w 1970 r, a wysiedlono w 1986 r... więc umarło bardzo młodo. W kilka miesięcy po katastrofie bloki I, II i III zaczęły znów produkować energię, ale kilka lat później podjęto decyzję o ich stopniowym wyłączeniu. W grudniu 2000 wyłączono ostatni, III blok i elektrownia przestała funkcjonować. Nadal oczywiście ma szkieletową załogę, straż przemysłową, pracowników monitorujących stan sarkofagu itp. Ludzie zatrudnieni w Zonie mieszkają w miejscowości Sławutycz, położonej ok. 60 km na wschód od elektrowni
Elektrownia przed katastrofą i zdjęcia z jej budowy (zdjęcia pochodzą z portali pripyat-city.ru i chnpp.gov.ua)
A oto jak wyglądała Prypeć przed katastrofą (zdjęcia pochodzą z portalu pripyat.com)
Lotnicze zdjęcia Prypeci, elektrowni i "Oka Moskwy" z sierpnia 2013 r. (zdjęcia uzyskane dzięki uprzejmości pana Aleksandra Chebana, oryginały można zobaczyć tutaj ). Inne, doskonałe zdjęcia lotnicze mozna zobaczyć w reportażu Arkadiusza Podniesińskiego.
Mapa pokazująca położenie reaktorów RBMK (stan na 2012 r.). Każdy z nich był potencjalną "bombą zegarową", dopóki na podstawie wniosków wyciągniętych z katastrofy w Czarnobylu nie wprowadzono w nich szeregu usprawnień. W chwili katastrofy działało w sumie 15 reaktorów tego typu, w późniejszych latach oddano do eksploatacji kolejne dwa (Ignalina-2 i Smoleńsk-3). W roku 2000 zamknięto ostatni blok elektrowni w Czarnobylu, a w 2009 w Ignalinie. Pozostałych 11 reaktorów typu RBMK pracuje do dziś. Jak widać na zdjęciach, elektrownie w Kursku i Smoleńsku są niemal identyczne jak w Czarnobylu.
Leningradzka AEC
Kurska AEC
Smoleńska AEC
Ignalińska AEC
